Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung vừa ký tờ trình của Chính phủ gửi Quốc hội về dự án Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) (sửa đổi). Dự luật sẽ được Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp thứ 6 dự kiến khai mạc vào ngày 23/10.
GIẢM THỜI GIAN ĐÓNG BHXH TỐI THIỂU HƯỞNG LƯƠNG HƯU TỪ 20 NĂM XUỐNG 15 NĂM
Đáng chú ý, tại tờ trình nêu về đề xuất giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm, nhằm gia tăng số người được hưởng lương hưu, Nghị quyết số 28-NQ/TW có nêu:
“Sửa đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí theo hướng giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm, hướng tới còn 10 năm với mức hưởng được tính toán phù hợp, nhằm tạo điều kiện cho người lao động cao tuổi, có số năm tham gia BHXH thấp được tiếp cận và thụ hưởng quyền lợi BHXH”.
Theo quy định của BHXH và thông lệ quốc tế, người lao động (NLĐ) để được hưởng lương hưu thì phải đáp ứng đồng thời hai điều kiện là:
- Đủ tuổi nghỉ hưu;
- Và đủ thời gian đóng BHXH tối thiểu, theo quy định của Luật BHXH hiện hành là phải đủ 20 năm đóng BHXH.
Chính phủ đánh giá, quy định thời gian đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu là phải đủ 20 năm như hiện hành đã gây khó khăn, giảm cơ hội được hưởng lương hưu của một số đối tượng do không đóng BHXH đủ 20 năm. Do vậy, Điều 64 của dự thảo Luật đã sửa đổi theo hướng quy định NLĐ khi đủ tuổi nghỉ hưu, mà có thời gian đóng BHXH từ đủ 15 năm trở lên thì được hưởng lương hưu hằng tháng.
Quy định này góp phần giảm số NLĐ hưởng BHXH một lần do đủ điều kiện hưởng lương hưu. Đối với NLĐ có thời gian đóng BHXH dài hơn thì vẫn được hưởng lương hưu với tỷ lệ hưởng lương hưu cao hơn không thay đổi so với quy định hiện hành.
Theo số liệu thống kê, trong 07 năm thực hiện Luật BHXH năm 2014, có trên 500.000 người hưởng BHXH một lần đã có thời gian tham gia BHXH trên 10 năm với độ tuổi từ 40 tuổi trở lên; trên 70.000 NLĐ đã hết tuổi lao động phải nhận BHXH một lần do chưa đủ 20 năm đóng BHXH bắt buộc; hơn 20.000 NLĐ khi đến tuổi nghỉ hưu chưa đủ thời gian đóng phải đóng một lần cho thời gian còn thiếu để hưởng lương hưu.
Vì vậy, nếu vẫn quy định thời gian tối thiểu 20 năm tham gia BHXH thì những NLĐ này khó có cơ hội nhận lương hưu.
BỔ SUNG TRỢ CẤP HƯU TRÍ XÃ HỘI
Tại Tờ trình dự án Luật BHXH (sửa đổi), Chính phủ đã đề xuất bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội, điều chỉnh giảm độ tuổi hưởng trợ cấp từ 80 tuổi xuống còn 75 tuổi. Cụ thể, công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng và trợ cấp xã hội hằng tháng khác thì sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách nhà nước đảm bảo.
Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định NLĐ khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu (chưa đủ 15 năm đóng), và cũng chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (chưa đủ 75 tuổi), thì được lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng cho thời gian trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.
Mức hưởng tùy thuộc vào thời gian đóng, tiền lương, thu nhập tháng đóng BHXH của NLĐ. Đồng thời trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng thì họ được hưởng bảo hiểm y tế do ngân sách Nhà nước đảm bảo.
Chính phủ nhận định, quy định này giúp tăng thêm đối tượng hưởng trợ cấp hằng tháng mà ngân sách Nhà nước không phát sinh tăng nhiều.
NLĐ có thời gian đóng BHXH bắt buộc 5 năm, nếu không hưởng BHXH một lần thì có thể được hưởng trợ cấp hằng tháng (với mức thấp nhất bằng mức trợ cấp hưu trí xã hội) ngay từ khi đủ tuổi nghỉ hưu, thay vì phải chờ đến 75 tuổi. Dự kiến, tổng số NLĐ được hưởng quyền lợi từ chính sách này tăng lên trên 800.000 người do giảm tuổi, và khoảng 300.000 NLĐ do liên kết tầng trợ cấp hưu trí xã hội với tầng BHXH cơ bản (BHXH bắt buộc và tự nguyện).
BỔ SUNG 5 NHÓM THAM GIA BHXH BẮT BUỘC
Dự thảo cũng bổ sung 5 nhóm tham gia BHXH bắt buộc gồm
- Chủ hộ kinh doanh (có đăng ký kinh doanh),
- Người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố tương tự như đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã.
- Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp tại công ty và công ty mẹ, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương.
- NLĐ làm việc không trọn thời gian (NLĐ làm việc theo chế độ linh hoạt).
- Trường hợp không giao kết hợp đồng lao động hoặc thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên phù hợp với bộ luật lao động năm 2019.
Theo tính toán của Chính phủ, dự kiến tổng số người được mở rộng tham gia BHXH khoảng 03 triệu người.
Bên cạnh đó, dự thảo cũng bổ sung một số quy định nhằm xử lý tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH, như sau:
- Nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền trốn đóng;
- Quyết định ngừng sử dụng hóa đơn đối với người sử dụng lao động trốn đóng BHXH từ 6 tháng trở lên;
- Quyết định hoãn xuất cảnh đối với người sử dụng lao động trốn đóng từ 12 tháng trở lên.
